Tiêu chảy là triệu chứng thường thấy ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Mỗi khi thay đổi chế độ ăn uống như tiêu thụ quá nhiều trái cây, nước ép, đồ uống có gas, thức ăn không đảm bảo vệ sinh… có thể khiến trẻ bị tình trạng này. Tuy nhiên, tiêu chảy kéo dài trong nhiều tuần có thể là dấu hiệu của một bệnh lý tiềm ẩn nào đó. Vậy chúng là gì? Có nguy hiểm không? Cách xử trí như thế nào? Hãy cùng Daitrangcothat.vn tìm hiểu về vấn đề này nhé!
Mục lục
Trẻ bị tiêu chảy kéo dài là gì?
Tiêu chảy là triệu chứng thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ do hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện. Chỉ cần thay đổi không tốt trong chế độ ăn hoặc tiếp xúc với tác nhân gây bệnh là trẻ có thể xuất hiện tình trạng đi ngoài. Nếu không có triệu chứng khác kèm theo, đi tiêu phân lỏng trong thời gian ngắn không có nghĩa là trẻ bị bệnh.
Phân của trẻ thường khá lỏng, đặc biệt những bé đang bú sữa mẹ nên dễ nhầm lẫn với tiêu chảy. Ba mẹ cần quan sát kỹ độ loãng, thay đổi màu sắc hoặc mùi của phân để xác định trẻ có bị tiêu chảy hay không.
Có rất nhiều lý do khiến trẻ bị đi ngoài, hầu hết đều không nghiêm trọng, sẽ tự khỏi hoặc dễ dàng điều trị bằng cách thay đổi chế độ ăn uống. Tuy nhiên khi tình trạng này kéo dài, phân chứa chất nhầy hoặc máu có thể gây ảnh hưởng tới sức khỏe của trẻ. Lúc này cần xác định chính xác nguyên nhân để có hướng xử trí hiệu quả nhất.
☛ Tham khảo thêm: Đau bụng đi ngoài kèm sốt ở bé có nên lo lắng?
Nguyên nhân khiến trẻ bị tiêu chảy kéo dài
Không phải lúc nào cũng tìm ra được lý do gây nên tình trạng tiêu chảy. Tuy nhiên một số nguyên nhân khiến trẻ đi ngoài kéo dài thường gặp bao gồm không dung nạp thức ăn, nhiễm trùng dạ dày ruột, tác dụng phụ của thuốc…
Dị ứng hoặc không dung nạp thực phẩm
Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có tỷ lệ dị ứng và không dung nạp thực phẩm cao hơn so với người lớn do hệ tiêu hóa và miễn dịch còn non nớt, chưa sản sinh đủ các enzyme cần thiết. Trẻ không thể hấp thu được đầy đủ một hoặc nhiều protein, carbohydrat (đường và tinh bột), lactose có trong sữa, nước trái cây và một số thực phẩm khác. Việc tiêu hóa không hoàn toàn thức ăn dẫn đến hiện tượng tiêu chảy.
Các triệu chứng mà trẻ nhỏ thường gặp khi mắc không dung nạp thực phẩm, bao gồm:
- Đầy hơi, chướng bụng.
- Tiêu chảy sau ăn vài giờ.
- Chất nhầy hoặc máu trong phân.
- Nôn mửa.
- Đau quặn bụng.
- Không tăng cân hoặc giảm cân ở trẻ sơ sinh.
Nhiễm trùng dạ dày – ruột
Nhiễm trùng dạ dày – ruột (viêm dạ dày ruột) cũng là nguyên nhân khiến trẻ gặp phải tình trạng tiêu chảy. Bệnh do bất kỳ loại virus, vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng nào xâm nhập vào cơ thể trẻ gây ra.
Nhiễm virus bao gồm rotavirus, norwalk, herpes simplex… là nguyên nhân của hầu hết các đợt tiêu chảy cấp tính. Triệu chứng nôn mửa có thể xuất hiện trong 1 – 2 ngày và tiêu chảy kéo dài hơn trong vài tuần. Bệnh thường ít nghiêm trọng và không cần điều trị. Việc quan trọng là bù đủ nước cho trẻ để ngăn ngừa những biến chứng do mất nước.
Nhiễm vi khuẩn như salmonella, campylobacter, escherichia coli, shigella là những chủng phổ biến gây tiêu chảy. Nguyên nhân từ vi khuẩn ít gặp hơn do virus. Tuy nhiên lại nguy hiểm, cơ thể dễ mất nước hơn, vì vậy thường cần sự can thiệp của nhân viên y tế.
Nhiễm ký sinh trùng như giardia lamblia, entamoeba histolytica… thường do trẻ uống nước nhiễm sinh vật gây bệnh. Ký sinh trùng đôi khi gây tiêu chảy cấp tính và mãn tính.
Các dấu hiệu phổ biến của bệnh viêm dạ dày – ruột bao gồm: buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy, đầy hơi…
Ngộ độc thực phẩm
Ngộ độc thực phẩm là nguyên nhân phổ biến gây tình trạng tiêu chảy do trẻ ăn phải những món không đảm bảo vệ sinh, hóa chất từ đồ ăn được chế biến sẵn… Khi trẻ khỏe mạnh, hệ thống miễn dịch có thể tiêu diệt số lượng thấp vi trùng trong thực phẩm. Tuy nhiên, khi vi sinh vật phát triển quá mức, cơ thể không xử lý được, phải cố gắng loại bỏ chúng bằng cách đi ngoài thường xuyên.
Trẻ thường xuất hiện các triệu chứng sau: sốt, đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn, nôn…
Tác dụng không mong muốn của một số thuốc
Hầu hết các loại thuốc tây y khi sử dụng sẽ để lại một số tác động ngoài ý muốn từ nhẹ đến nghiêm trọng, đặc biệt đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Chúng có thể ảnh hưởng tới nhiều cơ quan khác nhau, trong đó có hệ tiêu hóa khiến trẻ gặp một số tình trạng sau:
- Bụng chướng, đầy hơi.
- Tiêu chảy hoặc táo bón.
- Buồn nôn, nôn.
- Chán ăn.
Các loại thuốc thường gây tác dụng phụ tiêu chảy phải kể đến như:
- Kháng sinh.
- Thuốc nhuận tràng.
- Thuốc kháng acid.
- Thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản.
Hội chứng ruột kích thích
Hội chứng ruột kích thích (IBS) là tình trạng rối loạn chức năng của đại tràng, thường gặp ở trẻ lớn tuổi hơn. Để đi tiêu, các cơ trong ruột kết và phần còn lại của hệ thống tiêu hóa phải phối hợp nhịp nhàng với nhau. Do một nguyên nhân nào đó, ruột không hoạt động đúng cách như ngừng lại quá lâu hoặc co bóp quá nhanh. Điều này làm trẻ cảm thấy khó chịu, xuất hiện tình trạng rối loạn tiêu hóa gây tiêu chảy.
Chưa biết rõ chính xác nguyên nhân gây hội chứng ruột kích thích nhưng nó thường liên quan đến yếu tố gia đình (trẻ có ba mẹ mắc bệnh) hoặc do thần kinh (trẻ căng thẳng, lo lắng quá mức). Trẻ nhỏ thường cảm thấy áp lực vì một bài kiểm tra lớn ở trường, tranh cãi với cha mẹ… Tình trạng này xảy ra thường xuyên khiến trẻ mắc bệnh.
Một số triệu chứng thường gặp trong hội chứng ruột kích thích bao gồm:
- Đầy hơi, đau bụng.
- Tiêu chảy hoặc táo bón.
- Phân của trẻ đầu rắn đuôi nát, nhỏ dẹt như phân mèo. Trẻ ăn xong là muốn đi ngoài, đi xong vẫn muốn đi tiếp.
- Đau đầu, chóng mặt, mất ngủ…
Bé chuyển sang ăn thực phẩm đặc
Độ đặc và tần suất đi tiêu có thể thay đổi khi trẻ bắt đầu ăn những món đặc. Do trẻ chưa tiêu hóa hoàn toàn được thức ăn nên dẫn tới tiêu chảy.
Những thực phẩm ba mẹ cần chú ý vì nguy cơ gây đi ngoài bao gồm lactose trong sữa, raffinose trong đậu, sorbitol trong táo, lê, đào, mận và tinh bột trong khoai tây, ngô…
Trẻ bị đi ngoài kéo dài có nguy hiểm không?
Điều này phụ thuộc rất nhiều vào nguyên nhân gây ra bệnh. Tiêu chảy thường không gây nguy hiểm nếu do không dung nạp thực phẩm, tác dụng phụ của thuốc, chuyển sang thức ăn đặc… Tuy nhiên khi nhiễm vi sinh vật gây bệnh như salmonella, campylobacter… có thể để lại những hậu quả nghiêm trọng vì nguy cơ mất nước rất cao, đặc biệt là ở trẻ dưới 3 tuổi.
Lượng lớn nước bài tiết theo phân làm cơ thể không còn đủ chất lỏng để duy trì những hoạt động bình thường. Điều này khiến trẻ bị giảm cân, nôn mửa, không muốn ăn gây suy dinh dưỡng. Biến chứng nguy hiểm nhất là sốc, tổn thương các cơ quan, hôn mê, thậm chí tử vong. Nếu cơ thể mất nước nghiêm trọng, trẻ cần nhập viện. Bác sĩ sẽ cung cấp nước và chất điện giải để khôi phục sự cân bằng.
Khi nào trẻ bị tiêu chảy cần đi gặp bác sĩ?
Khi trẻ vẫn khỏe mạnh và tăng cân tốt thì không có lý do gì để ba mẹ phải lo lắng quá mức về tình trạng tiêu chảy. Tuy nhiên, nếu trẻ gặp khó khăn trong việc tăng cân, có dấu hiệu của việc mất nước, nên cho trẻ đi khám và làm các xét nghiệm cần thiết. Ba mẹ cần chú ý đến tần suất và màu sắc của phân để cung cấp thông tin cho bác sĩ giúp đưa ra những biện pháp điều trị tốt nhất.
Các biểu hiện mất nước bao gồm khô miệng, mắt trũng, má hóp, không có nước mắt khi khóc, cáu gắt, da khô, mệt mỏi…
Ngoài ra, cũng cần đặt lịch khám với bác sĩ nếu trẻ bị tiêu chảy kèm theo các triệu chứng sau đây:
- Sốt cao, đau bụng dữ dội.
- Nôn mửa trong hơn 12 giờ.
- Phân dính máu, mủ hoặc có màu đen, mùi hôi.
- Tiêu chảy liên tục kéo dài hơn 48 tiếng.
Sau khi bác sĩ thăm hỏi chế độ ăn uống, thói quen sinh hoạt, những thuốc đang sử dụng, có thể cần thực hiện những xét nghiệm cần thiết như:
- Cấy phân để kiểm tra vi khuẩn, ký sinh trùng.
- Xét nghiệm máu và nước tiểu.
- Thực hiện chế độ ăn chuyên biệt để tìm hiểu xem trẻ bị dị ứng hoặc không dung nạp với loại thực phẩm nào.
Cách xử trí khi trẻ bị đi ngoài kéo dài
Khi thấy bé bị tiêu chảy nhiều ba mẹ có thói quen là tìm cách cầm tiêu chảy ngay lập tức. Tuy nhiên trong nhiều trường hợp, tiêu chảy là một cách tự nhiên để cơ thể chống lại nhiễm trùng. Thuốc trị tiêu chảy sẽ ngăn cản phản ứng của cơ thể hoặc che giấu một vấn đề bệnh lý tiềm ẩn nào đó. Vì vậy tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra bệnh mà có hướng điều trị phù hợp nhất.
Bù nước và chất điện giải
Điều quan trọng nhất trong điều trị tiêu chảy là bù nước và chất điện giải. Trẻ cần uống nước thường xuyên hơn, có thể kết hợp nước lọc, oresol hoặc các món ăn loãng khác.
Nước lọc: Cho trẻ uống một lượng nước nhỏ, khoảng 10 – 30ml sau mỗi lần đi ngoài giúp bổ sung một cách từ từ.
Oresol: Là lựa chọn hàng đầu để bù nước và chất điện giải cho trẻ vì công thức bổ sung phù hợp với nồng độ các chất cho cơ thể.
Thực hiện như sau: Đổ một gói bột vào 1 lít nước đun sôi để nguội, khuấy cho tan hết. Cho bé uống ngay sau khi đi ngoài.
Tùy thuộc vào tình trạng đi ngoài và độ tuổi mà ba mẹ bổ sung lượng khác nhau cho trẻ:
- Trẻ dưới 2 tuổi: 50 – 100ml.
- Trẻ từ 2 – 10 tuổi: 100 – 200ml.
- Trẻ từ 10 tuổi trở lên: Uống theo nhu cầu.
Lưu ý: Cần pha đúng theo tỷ lệ hướng dẫn của nhà sản xuất hoặc bác sĩ yêu cầu. Không nên pha nửa gói với nửa lượng nước. Dung dịch chỉ được sử dụng trong vòng 24 giờ, nếu qua thời gian này vẫn còn, chúng cần được bỏ đi và pha mới.
Nước cháo muối: Oresol có vị lợ nên nhiều trẻ không thích dung dịch này. Ba mẹ có thể thay thế bằng nước cháo muối.
- Nguyên liệu: 50g gạo, 3 – 4g muối và 5 – 6 bát nước.
- Thực hiện: Gạo đem vo sạch, thêm nước nấu cho chín nhừ. Lọc lấy nước cháo, nêm chút muối, để nguội cho trẻ uống.
Ngoài ra, ba mẹ có thể cho trẻ uống nước chuối, nước hồng xiêm, hoặc các loại súp cà rốt.
Những chú ý khác giúp trẻ cải thiện tiêu chảy hiệu quả:
- Nếu trẻ bị tiêu chảy kèm theo nôn nhiều, ba mẹ cần bổ sung một cách từ từ.
- Khi trẻ uống xong mà nôn, nên đợi khoảng 10 phút sau mới tiếp tục, cho trẻ uống từng thìa cách nhau vài phút.
- Việc bổ sung nước cần được duy trì đến khi bé đi ngoài phân sệt và ít hơn 3 lần mỗi ngày.
Sử dụng thuốc
Với những trẻ lớn tuổi, việc sử dụng thuốc có thể được cân nhắc. Một số loại thường được sử dụng bao gồm:
- Kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh.
- Men vi sinh như eubioflor chứa hàng tỷ lợi khuẩn giúp cải thiện tình trạng tiêu chảy, chướng bụng, đầy hơi, đi ngoài phân sống…
- Thuốc chống tiêu chảy như hidrasec, smecta… làm giảm tiết nước đường ruột, tạo lớp màng bảo vệ niêm mạc, hấp thụ độc tố của vi sinh vật.
- Thuốc chống nôn (nếu cần thiết) như ondansetron.
Xây dựng chế độ ăn thích hợp
Khi trẻ vẫn ăn ngon miệng thì ba mẹ nên chia nhỏ các bữa ăn với tần suất thường xuyên hơn. Nếu trẻ không muốn ăn thì các bậc phụ huynh cũng không nên tạo áp lực cho con, lúc này cần bổ sung đầy đủ nước và chất điện giải.
Đối với trẻ bú sữa mẹ thì vẫn tiếp tục duy trì do sữa mẹ có chứa kháng thể giúp trẻ tăng cường hệ miễn dịch, bệnh nhanh chóng được hồi phục hơn. Ở những bé đang uống sữa công thức nên chuyển sang dạng dành cho trẻ sơ sinh làm từ đậu nành vì chứa chất xơ có thể làm chậm nhu động ruột cải thiện tình trạng tiêu chảy.
Đồng thời cần bổ sung sữa chua cho trẻ. Chúng hỗ trợ tích cực trong việc điều trị đi ngoài do bất kỳ nguyên nhân nào. Những vi khuẩn có lợi như acidophilus, bifidus… giúp trẻ tiêu hóa tốt hơn, rút ngắn thời gian và mức độ nghiêm trọng của tình trạng tiêu chảy.
Một số lưu ý khác trong chế độ ăn cho trẻ bị đi ngoài kéo dài như sau:
- Ưu tiên những loại thực phẩm chứa nhiều chất dinh dưỡng, dễ tiêu hóa như cà rốt, chuối, hồng xiêm, cháo gà…
- Nên chế biến thành các món ăn mềm.
- Không uống nước ngọt, đồ uống có gas, thực phẩm chứa nhiều đường do làm trầm trọng hơn tình trạng tiêu chảy.
- Nếu nghi trẻ không dung nạp thực phẩm nào đó, mỗi lần chỉ cho trẻ ăn một loại thức ăn mới, cách nhau 3 ngày để quan sát phản ứng.
☛ Tham khảo thêm: Bé 2 tuổi bị đau bụng đi ngoài mẹ phải làm gì?
Phòng ngừa hiệu quả tình trạng đi ngoài ở trẻ
Khi trẻ đã được điều trị khỏi tiêu chảy, ba mẹ cũng cần chú ý những thông tin sau để ngăn ngừa bệnh tái phát:
- Giữ gìn vệ sinh: Mẹ cần rửa tay trước khi cho bé bú, pha sữa và sau khi thay tã. Đồng thời rửa tay cho bé trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, luyện tập cho trẻ có thói quen rửa tay.
- Xây dựng chế độ ăn uống cân bằng, đầy đủ chất dinh dưỡng.
- Thường xuyên làm sạch đồ chơi bằng xà phòng hoặc phơi khô dưới ánh sáng mặt trời giúp hạn chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh.
- Hạn chế trẻ tiếp xúc quá gần với những người đang mắc bệnh truyền nhiễm như cảm cúm, nhiễm lạnh…
- Chú ý đến những loại thuốc gây tiêu chảy, nhắc cho bác sĩ trước khi kê đơn.
Trên đây là nguyên nhân và hướng giải quyết khi trẻ bị tiêu chảy kéo dài. Mong rằng nó có thể giúp ích được cho bạn. Tuy nhiên nếu tình trạng trở nên nghiêm trọng ba mẹ nên cho trẻ đi khám tại cơ sở y tế để có biện pháp điều trị tốt nhất. Chúc ba mẹ và bé thật nhiều sức khỏe.
Nguồn tham khảo
- https://www.babycareadvice.com/blogs/physical-problems/what-causes-diarrhea
- https://www.healthline.com/health/diarrhea-in-children-diet#diarrhea-symptoms
- http://viendinhduong.vn/vi/dinh-duong-tre-em/tre-an-gi-khi-bi-tieu-chay-.html
Tắt
Kết nối qua Zalo: +84934 469869 để được tư vấn